Gaslighting
Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie waarbij je stelselmatig aan jezelf gaat twijfelen. Het is een subtiel, maar slopend proces dat je perceptie van de werkelijkheid ondermijnt. Vaak begint het klein: een terloopse opmerking, een ontkenning van iets dat je zeker weet. Maar langzaam kruipt het in je hoofd en tast het je vertrouwen aan – zowel in anderen als in jezelf.
Gevoel
Twijfel aan jezelf, verwarring, onzekerheid en emotionele uitputting.
Cijfers
Uit onderzoek van Sweet (2019, Psychology Today) blijkt dat naar schatting bijna 50% van de mensen ooit in hun leven gaslighting ervaart, vooral in intieme relaties en op de werkvloer.
Symptomen
Twijfelen aan je herinneringen, laag zelfbeeld, angst, constante behoefte aan bevestiging.
Oorzaken en/of Gevolg
Oorzaak: manipulatief gedrag door anderen. Gevolg: emotioneel trauma, verlies van zelfvertrouwen en autonomie.
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van Gaslighting
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Gaslighting is geen nieuw begrip. Het vindt zijn oorsprong in het toneelstuk Gas Light (1938) en de verfilming Gaslight (1944), waarin een man zijn vrouw systematisch laat twijfelen aan haar waarnemingen om haar te controleren. Psychologisch gezien is het een vorm van emotioneel misbruik waarbij iemand je realiteit ontkent, verdraait of minimaliseert om macht en controle te krijgen.
Hoe kan het ontstaan?
Gaslighting komt vaak voor in narcistische of toxische relaties, maar kan ook plaatsvinden in families, vriendschappen of op de werkvloer. Het ontstaat meestal vanuit een machtsdynamiek: de gaslighter wil controle behouden en gebruikt verwarring als middel. Volgens het onderzoek van Abramson et al. (2014, Journal of Interpersonal Violence) ontstaat gaslighting vaak in situaties waarin ƩƩn partij afhankelijk is van de ander, zoals in liefdesrelaties of hiƫrarchische werkomgevingen.
Wat zijn de symptomen?
- Je twijfelt steeds aan je eigen herinneringen of waarnemingen.
- Je zoekt voortdurend bevestiging van anderen.
- Je voelt je vaak verward of āgekā.
- Je bent bang om fouten te maken.
- Je ervaart chronische stress of angst.
Wanneer vormt het een probleem?
Iedereen kan weleens twijfelen aan zichzelf, maar bij gaslighting wordt die twijfel systematisch gevoed. Het vormt een probleem wanneer:
- Je dagelijks functioneren wordt beĆÆnvloed.
- Je zelfvertrouwen structureel is afgenomen.
- Je isolatie voelt van vrienden of familie.
- Je niet meer weet wat waar is en wat niet.
Neurologisch gezien leidt chronische gaslighting tot langdurige activatie van de amygdala (het angstcentrum in je hersenen), waardoor je stressrespons overactief wordt. Hierdoor kan het prefrontale cortex-gebied, dat verantwoordelijk is voor rationeel denken, minder goed functioneren. Dit maakt je vatbaarder voor verdere manipulatie.
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
De gevolgen van gaslighting zijn diepgaand en raken zowel je mentale als fysieke gezondheid:
- Emotioneel: verlies van identiteit, zelftwijfel, depressieve gevoelens.
- Cognitief: concentratieproblemen, geheugenproblemen.
- Fysiek: chronische spanning, slapeloosheid, verminderde weerstand.
Op het niveau van het autonoom zenuwstelsel leidt gaslighting tot een overactieve sympathische modus (vecht-vluchtstand) of juist tot een dorsale vagale shutdown (bevriezing). Beide zorgen voor uitputting, prikkelbaarheid en lichamelijke klachten zoals hartkloppingen of maagproblemen.
Langdurige gaslighting kan resulteren in complexe PTSS ā een aandoening waarbij je herbelevingen, vermijding, emotionele vervlakking en hevige waakzaamheid ervaart.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Het herstel van gaslighting begint met herkennen en begrijpen wat er is gebeurd. Een psycholoog, therapeut of counsellor helpt je dit proces te doorlopen door:
1. Psycho-educatie
Je leert over de mechanismen achter gaslighting en hoe manipulatie werkt. Dit helpt om gedragspatronen te herkennen en niet langer te internaliseren.
2. Herstel van zelfvertrouwen
Via cognitieve gedragstherapie (CGT) worden je negatieve denkpatronen uitgedaagd en vervangen door helpende gedachten.
3. Verwerken van trauma
Therapieƫn zoals EMDR of Narratieve Exposure Therapie (NET) kunnen helpen om emotionele lading van traumatische herinneringen te verminderen.
4. Lichaamsgerichte benadering
Omdat gaslighting vaak diepe stress in je lichaam achterlaat, kan lichamelijke psychotherapie of mindfulness-based stress reduction helpen om je zenuwstelsel te kalmeren.
5. Relatieherstel en grenzen stellen
Met oplossingsgerichte therapie of schematherapie leer je gezonde grenzen stellen en relaties op basis van wederzijds respect op te bouwen.
6. Groepstherapie
Het delen van ervaringen met anderen die hetzelfde hebben meegemaakt, kan je zelfvertrouwen versterken en isolatie verminderen.
Creatieve therapievormen bij gaslighting
Soms is praten niet genoeg, zeker als woorden tekortschieten. Dan kunnen beeldende therapie, dramatherapie of muziektherapie helpen om gevoelens te uiten en te verwerken. Creatieve expressie geeft vaak directe toegang tot emoties die moeilijk onder woorden te brengen zijn.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Extra info
Extra infoā
Gaslighting en de link met narcisme
Gaslighting komt vaak voor binnen relaties waarin sprake is van narcistisch gedrag. Narcisme wordt gekenmerkt door een sterke behoefte aan controle, bewondering en een gebrek aan empathie voor anderen. De narcist gebruikt gaslighting als een krachtig instrument om zijn of haar superioriteit en macht te behouden.
Door jou constant te laten twijfelen aan je eigen waarnemingen en gevoelens, ondermijnt de narcist jouw zelfvertrouwen en afhankelijkheid, waardoor jij meer vatbaar wordt voor hun invloed. Dit zorgt ervoor dat jij steeds minder in je eigen kracht staat, terwijl de narcist juist groeit in controle.
Psychologisch gezien is gaslighting door een narcist een manipulatieve tactiek om kwetsbaarheid te exploiteren en de eigen kwetsbaarheid of onzekerheid te verbergen. Zoals Dr. Ramani Durvasula, een gerenommeerde expert op het gebied van narcisme, uitlegt: āNarcisten gebruiken gaslighting om je realiteit te herschrijven en zichzelf als de enige betrouwbare bron neer te zetten.ā
Als je vermoedt dat je in een narcistische relatie bent waarin gaslighting voorkomt, is het extra belangrijk om hulp te zoeken. Therapie kan je helpen de patronen te doorbreken, je eigen grenzen te herontdekken en weer stevig in je schoenen te staan.
Gerelateerde informatie
Gerelateerde informatie
Loop Dream oordopjes slapen ā Flexibele siliconen/traagschuimen oordoppen voor slaapcomfort | Heerlijke oordopjes die snurkgeluiden blokkeren | Oordopjes om te slapen | 27 dB (SNR) geluidsdemping
Loop Dream oordopjes slapen ā Flexibele siliconen/traagschuimen oordoppen voor slaapcomfort | Heerlijke oordopjes die snurkgeluiden blokkeren | Oordopjes om te slapen | 27 dB (SNR) geluidsdemping
