Wat is de basis van polyvagaal therapie?
De polyvagaal theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, vormt de wetenschappelijke basis van polyvagaal therapie. Deze theorie beschrijft hoe het autonome zenuwstelsel (AZS) ons gedrag en onze emotionele reacties beïnvloedt. Het AZS is verdeeld in drie hoofdsystemen, die gezamenlijk de zogeheten "polyvagaalhiërarchie" vormen. Elk systeem is verbonden met specifieke overlevingsstrategieën:
De ventrale vagale staat (veiligheid en verbinding):
Deze staat wordt geassocieerd met rust, sociale betrokkenheid en verbinding. Wanneer dit systeem actief is, voelen we ons veilig, ontspannen en verbonden met anderen. Het wordt gereguleerd door de ventrale tak van de nervus vagus.De sympathische staat (actie en overleving):
Dit systeem wordt geactiveerd bij dreiging en zorgt voor vecht- of vluchtreacties. Het lichaam raakt alert, het hart versnelt en adrenaline wordt vrijgemaakt om snel te handelen in stressvolle situaties.De dorsale vagale staat (shutdown of bevriezing):
In extreme bedreigende situaties of wanneer je niet meer weet wat je moet doen kan het zenuwstelsel overschakelen naar een shutdown-modus. Dit is een overlevingsmechanisme waarbij het lichaam zich terugtrekt, gevoelens van dissociatie ontstaan en men zich afgesloten kan voelen van zichzelf en de omgeving.
Het belang van co-regulatie en neuroceptie
Een essentieel concept binnen de polyvagaaltheorie is neuroceptie: het onderbewuste vermogen van ons zenuwstelsel om veiligheid, gevaar of levensbedreiging waar te nemen. Wanneer je langdurig stress of trauma hebt ervaren, kan dit systeem "overgevoelig" raken, waardoor ze zelfs in veilige situaties een gevoel van dreiging ervaart. Polyvagaal therapie richt zich op het resetten van deze automatische reacties.
Daarnaast benadrukt de therapie het belang van co-regulatie, oftewel het delen van emotionele kalmte en veiligheid met anderen. Een behandelaar speelt hierin een cruciale rol door een veilige, ondersteunende omgeving te creëren waarin de je je kan ontspannen en reguleren.