Polyvagaal therapie

Polyvagaal therapie is een innovatieve benadering binnen de psychotherapie, gebaseerd op de polyvagaal theorie van Dr. Stephen Porges. Deze theorie legt een sterke nadruk op de rol van het autonome zenuwstelsel in onze emoties, gedragingen en sociale interacties. Polyvagaal therapie helpt je om beter om te gaan met stress, angst en trauma door zich te richten op de regulatie van het zenuwstelsel en het herstel van een gevoel van veiligheid.

Wat is het?

Een therapievorm die zich richt op het reguleren van het zenuwstelsel.

Bij welke klachten?

Het kan worden toegepast bij bijvoorbeeld: angststoornissen, trauma, angst, depressie, chronische stress, burn-out en somatische klachten.

Toegevoegde waarde

Het herstelt balans tussen lichaam en geest en biedt praktische tools voor dagelijks gebruik.

Lees hier meer over de therapievorm

Wat is de basis?

De polyvagaal theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, vormt de wetenschappelijke basis van polyvagaal therapie. Deze theorie beschrijft hoe het autonome zenuwstelsel (AZS) ons gedrag en onze emotionele reacties beïnvloedt. Het AZS is verdeeld in drie hoofdsystemen, die gezamenlijk de zogeheten "polyvagaalhiërarchie" vormen. Elk systeem is verbonden met specifieke overlevingsstrategieën:

De ventrale vagale staat (veiligheid en verbinding):
Deze staat wordt geassocieerd met rust, sociale betrokkenheid en verbinding. Wanneer dit systeem actief is, voelen we ons veilig, ontspannen en verbonden met anderen. Het wordt gereguleerd door de ventrale tak van de nervus vagus.
De sympathische staat (actie en overleving):
Dit systeem wordt geactiveerd bij dreiging en zorgt voor vecht- of vluchtreacties. Het lichaam raakt alert, het hart versnelt en adrenaline wordt vrijgemaakt om snel te handelen in stressvolle situaties.
De dorsale vagale staat (shutdown of bevriezing):
In extreme bedreigende situaties of wanneer je niet meer weet wat je moet doen kan het zenuwstelsel overschakelen naar een shutdown-modus. Dit is een overlevingsmechanisme waarbij het lichaam zich terugtrekt, gevoelens van dissociatie ontstaan en men zich afgesloten kan voelen van zichzelf en de omgeving.

Het belang van co-regulatie en neuroceptie

Een essentieel concept binnen de polyvagaaltheorie is neuroceptie: het onderbewuste vermogen van ons zenuwstelsel om veiligheid, gevaar of levensbedreiging waar te nemen. Wanneer je langdurig stress of trauma hebt ervaren, kan dit systeem "overgevoelig" raken, waardoor ze zelfs in veilige situaties een gevoel van dreiging ervaart. Polyvagaal therapie richt zich op het resetten van deze automatische reacties.

Daarnaast benadrukt de therapie het belang van co-regulatie, oftewel het delen van emotionele kalmte en veiligheid met anderen. Een behandelaar speelt hierin een cruciale rol door een veilige, ondersteunende omgeving te creëren waarin de je je kan ontspannen en reguleren.

Wat kan je verwachten van de therapie?

Polyvagaal therapie onderscheidt zich door de integratie van lichaam-geest technieken en de focus op het zenuwstelsel. Dit zijn enkele aspecten die je kunt verwachten:

Een veilige therapeutische relatie:
De eerste stap in polyvagaal therapie is het creëren van een gevoel van veiligheid. De therapeut werkt actief aan een niet-oordelende, ondersteunende relatie je je gezien en gehoord voelt. Dit vormt de basis voor het herstelproces.
Inzicht in je autonome zenuwstelsel:
Tijdens de therapie krijg je educatie over hoe jouw zenuwstelsel werkt, hoe het reageert op stress en hoe je symptomen zijn gerelateerd aan automatische zenuwstelselreacties.
Lichaamsgerichte oefeningen:
Dit omvat technieken zoals diepe ademhaling, lichaamsbewustzijn, zachte bewegingen en houdingen die het zenuwstelsel helpen reguleren. Deze oefeningen zijn ontworpen om spanning los te laten en een gevoel van kalmte en veiligheid te bevorderen.
Herkennen en reguleren van zenuwstelseltoestanden:
Je leert signalen van je lichaam te herkennen die aangeven in welke staat je je bevindt (ventraal, sympathisch of dorsaal). Vervolgens word je begeleid in het verschuiven naar een meer gereguleerde, veilige toestand.
Gebruik van creatieve en ervaringsgerichte technieken:
Polyvagaal therapie maakt soms gebruik van kunst, muziek, dans of andere expressieve therapievormen om emotionele blokkades op een niet-verbale manier te doorbreken.
Praktische tools voor dagelijks gebruik:
Je leert technieken die je zelf kan toepassen, zoals ademhalingsoefeningen en zelfkalmeringsmethoden, om in stressvolle situaties beter te kunnen reguleren.

Bij welke klachten kan de therapie worden ingezet?

Polyvagaal therapie is bijzonder effectief bij klachten die samenhangen met een ontregeld zenuwstelsel. Voorbeelden zijn:

Trauma, jeugdtrauma en posttraumatische stressstoornis(PTSS): Het helpt bij het verwerken van traumatische ervaringen door het zenuwstelsel te reguleren.
Angststoornissen: Door de overactieve stressreacties van het sympathische systeem te kalmeren.
Depressie: Vooral wanneer symptomen zoals apathie en isolatie gerelateerd zijn aan dorsale vagale disfuncties.
Chronische stress: Het biedt technieken om het lichaam uit een constante "vecht-of-vlucht"-toestand te halen.
Somatische klachten: Zoals hoofdpijn, chronische pijn of maagklachten die gerelateerd zijn aan stress.
Autismespectrumstoornissen (ASS): Het helpt mensen met ASS om sociale signalen beter te interpreteren en te reageren op stressvolle situaties.
Relatieproblemen: Door het verbeteren van co-regulatie en emotionele verbinding met anderen.
Burn-out: Ondersteuning bij herstel door het zenuwstelsel opnieuw in balans te brengen.