Angststoornissen

Angststoornissen zijn een van de meest voorkomende psychische problemen. Ze gaan verder dan gewone bezorgdheid en kunnen je dagelijks leven ernstig verstoren. Gelukkig zijn er effectieve behandelingen om angststoornissen te beheersen.

Gevoel

Overweldiging, angst en onzekerheid.

Cijfers

1 op de 6 mensen ontwikkelt een angststoornis in hun leven (bron: Trimbos-instituut).

Symptomen

Symptomen kunnen zijn: Piekeren, paniekaanvallen, snelle hartslag en rusteloosheid.

Oorzaken en/of Gevolg

Oorzaken kunnen zijn : Genetica, neurotransmitterdisbalans en stressvolle levensomstandigheden. Gevolgen kunnen zijn: Verminderde levenskwaliteit, sociale isolatie en vele lichamelijke klachten.

Meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten

Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?

Angststoornissen omvatten een breed scala aan aandoeningen, zoals paniekstoornis, sociale angststoornis en gegeneraliseerde angststoornis. Een angststoornis is meer dan ‘gewoon bang zijn’. Het is een psychische aandoening waarbij de angst langdurig aanhoudt, niet in verhouding staat tot de situatie, en je dagelijks functioneren belemmert. De angst kan zich richten op specifieke situaties (zoals sociale contacten, spinnen of reizen), maar ook constant op de achtergrond aanwezig zijn, zonder duidelijke aanleiding.

Hoe kan het ontstaan?

Er is zelden één oorzaak. Angststoornissen ontstaan door een complex samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren:

Genetische aanleg: Angststoornissen komen vaker voor in families. Bepaalde genen beïnvloeden de gevoeligheid van je zenuwstelsel voor stress.
Biologische factoren: Angst activeert het autonome zenuwstelsel. Bij mensen met een angststoornis reageert dit systeem sneller en heftiger. De amygdala (het angstcentrum in de hersenen) is vaak overactief. Ook de HPA-as, die het stresshormoon cortisol aanstuurt, is vaak uit balans.
Hechting en opvoeding: Een onveilige of wisselende hechtingsstijl in de kindertijd vergroot de kans op angst. Als je ouders overbeschermend, emotioneel afwezig of wisselend beschikbaar waren, leer je onbewust dat de wereld onveilig is.
Trauma: Angststoornissen kunnen ontstaan na ingrijpende gebeurtenissen zoals een ongeluk, medische ingreep, pesten, misbruik of geweld – ook als deze losstaan van de opvoeding of hechting.
Persoonlijkheid en copingstijl: Mensen die perfectionistisch zijn, veel piekeren of moeite hebben met controleverlies, lopen meer risico op het ontwikkelen van angstklachten.

Symptomen van een angststoornis

De klachten verschillen per persoon en per type stoornis. Veelvoorkomende symptomen zijn:

Snelle hartslag, benauwdheid of hyperventilatie
Rusteloosheid of een opgejaagd gevoel
Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd
Vermijding van bepaalde situaties
Slaapproblemen of concentratieproblemen
Angstige gedachten of doemscenario’s
Overmatige zorgen maken, ook over kleine dingen
Sociale terugtrekking of onzekerheid in contact met anderen

Wanneer vormt het een probleem?

Iedereen voelt zich weleens bang of gespannen. Maar bij een angststoornis neemt de angst de overhand. Je vermijdt situaties die je belangrijk vindt of kunt je niet meer ontspannen. Je weet vaak dat de angst overdreven is, maar toch lukt het niet om hem los te laten.

Als je angstklachten langer dan zes maanden aanhouden, en ze je dagelijkse leven aantasten, is het verstandig om hulp te zoeken. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter je patronen kunt doorbreken.

Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?

Een langdurig overactief stresssysteem heeft invloed op lichaam én geest. Angststoornissen worden vaak gevolgd of versterkt door:

Lichamelijke klachten zoals spierspanning, buikpijn, hoofdpijn of chronische vermoeidheid
Sombere gevoelens of depressie door langdurige overbelasting
Slaapproblemen, waardoor je minder goed herstelt
Sociale isolatie of problemen in werk of relaties
Overmatig gebruik van alcohol, medicatie of andere middelen om angst te dempen

De biologische ontregeling (bijvoorbeeld een verstoorde balans tussen adrenaline, noradrenaline, GABA en serotonine) versterkt deze klachten. Je komt dan in een vicieuze cirkel terecht van stress, angst en uitputting.

Hoe kan een psycholoog, therapeut en/of counsellor helpen?

Therapie helpt om inzicht te krijgen in de onderliggende oorzaken van je angst én om die stap voor stap te gaan doorbreken. Afhankelijk van je achtergrond en hulpvraag wordt gekozen voor een passende werkwijze. Een behandeling is vaak een combinatie van:

Psycho-educatie over angst, het brein en het zenuwstelsel
Cognitieve gedragstherapie (CGT) om angstige gedachten te onderzoeken en om te buigen
Lichaamsgerichte therapie om je stresssysteem te kalmeren
Hechtingsgerichte therapie om oude patronen in relaties of zelfbeeld te doorbreken
EMDR bij trauma of ingrijpende gebeurtenissen
Adem- en ontspanningsoefeningen voor het reguleren van spanning

Behandeling kan ook helpen bij het verwerken van ervaringen die losstaan van hechting, zoals een medische traumatische gebeurtenis, pestverleden of verlies. In therapie krijg je de tools om jezelf beter te begrijpen, te steunen en de controle weer terug te nemen over je reacties en keuzes.

Wat levert therapie op?

Na verloop van tijd merk je dat je angst minder bepalend wordt. Je leert hoe je met spanning om kunt gaan, waar je grenzen liggen en hoe je die bewaakt. Je komt steviger te staan en kunt beter ontspannen, keuzes maken en jezelf tot rust brengen.

Therapie helpt je ook om met mildheid naar jezelf te kijken – in plaats van je te veroordelen om je angst. Je leert vertrouwen op je veerkracht, zodat je met meer vrijheid en rust in het leven kunt staan.

Het is mogelijk om met een huisarts of psychiater de optie medicatie te bespreken. Medicatie zoals SSRI’s kan worden voorgeschreven om de disbalans in neurotransmitters te reguleren.