Autisme (officieel: autismespectrumstoornis) is een neuro-ontwikkelingsstoornis waarbij de hersenen informatie op een andere manier verwerken. De ontwikkeling van het brein verloopt anders vanaf jonge leeftijd, wat invloed heeft op waarneming, gedrag, emotie, sociale interactie en sensorische prikkelverwerking.
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
De precieze oorzaak is nog niet volledig duidelijk, maar wetenschappelijk onderzoek wijst op een sterke genetische component. Bij autisme werken verschillende netwerken in de hersenen anders samen, met name die voor sociale informatieverwerking, executieve functies (zoals plannen en schakelen), en sensorische regulatie.
Symptomen kunnen zich op jonge leeftijd uiten, maar bij verborgen autisme blijven signalen vaak onopgemerkt. Vooral bij meisjes, vrouwen of sociaal vaardige mannen die geleerd hebben zich aan te passen, wordt autisme vaak pas op volwassen leeftijd ontdekt.
Wat is verborgen autisme?
Bij verborgen autisme (ook wel: camouflerend autisme) zijn de kenmerken minder zichtbaar voor de buitenwereld, terwijl de innerlijke impact juist groot is. Iemand kan zich goed presenteren, empathisch overkomen of zelfs extravert lijken, maar vanbinnen voelt het als toneelspelen of overleven. Vaak is er sprake van:
- Sociale maskering: gedrag wordt bewust aangepast om ‘normaal’ te lijken
- Perfectionisme en faalangst
- Hooggevoeligheid en overprikkeling, die pas thuis ontlaadt
- Moeite met herstel na sociale situaties of werk
- Vage lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid of paniek
Bij verborgen autisme kan de stress zich jarenlang opstapelen. Daardoor ontstaan vaak angststoornissen, burn-out of depressieve klachten, zonder dat de onderliggende oorzaak wordt herkend.
Het neurodivergente brein
Mensen met autisme hebben een neurodivergent brein. Dat betekent dat hun hersenen anders georganiseerd en bedraad zijn dan bij neurotypische mensen. Dit is geen tekort of fout, maar een variant binnen menselijke diversiteit.
Bij autisme is er vaak sprake van:
- Snellere en diepere informatieverwerking, maar met hogere mentale belasting
- Sterke prikkelgevoeligheid, vooral in zintuigen of emoties
- Moeite met filteren van irrelevante informatie (alles komt even hard binnen)
- Andere verbindingen tussen hersengebieden, bijvoorbeeld minder integratie tussen hersenhelften
- Een overactief of ontregeld autonoom zenuwstelsel – het lichaam staat vaak in een staat van verhoogde waakzaamheid
Dit verklaart waarom mensen met autisme zich sneller overweldigd voelen en meer hersteltijd nodig hebben na sociale of sensorische input.
Een spectrum met grote variatie
Autisme wordt gezien als een spectrum. Dat betekent dat het zich op talloze manieren kan uiten – van licht tot ernstig, van zichtbaar tot verborgen, van non-verbaal tot hoogfunctionerend.
Bij sommigen staat sensorische overgevoeligheid op de voorgrond, bij anderen juist rigide denken of sociale verwarring. De intensiteit, impact en zichtbaarheid verschillen per persoon, en zelfs per levensfase.
Het is belangrijk te erkennen dat geen twee mensen met autisme hetzelfde zijn. Een diagnose zegt iets over de kernkenmerken, maar niets over iemands karakter, talenten of toekomstperspectief.