StemmingsstoornissenĀ
Je merkt het misschien aan jezelf of aan iemand dichtbij je: sommige dagen lijken donkerder, zwaarder en eindelozer dan anderen. Misschien voel je je moedeloos, leeg, of juist zo energiek dat je nachtenlang kunt doorwerken zonder te slapen. Stemmingswisselingen zijn normaal in het leven, maar wanneer ze langdurig en intens worden, kan er sprake zijn van een stemmingsstoornis. Deze aandoeningen beĆÆnvloeden niet alleen je gevoelens, maar ook hoe je denkt, slaapt, eet en functioneert in je dagelijkse leven. Ze hebben een diepgaande impact op je relaties, werk en je vermogen om plezier te ervaren.
In Nederland heeft ongeveer 28% van de volwassenen ooit in hun leven te maken gehad met stemmingsstoornissen, zoals een depressie of bipolaire stoornis. Jaarlijks ervaart ongeveer 9% van de volwassenen een depressieve episode (bron). Deze cijfers laten zien dat jij zeker niet alleen bent in deze strijd. Stemmingsstoornissen zijn complex en hebben meestal meerdere oorzaken. Ze ontstaan door een combinatie van genetische aanleg, veranderingen in de hersenchemie, stressvolle gebeurtenissen en omgevingsfactoren. Denk bijvoorbeeld aan een verlies van een dierbare, een langdurige stressvolle baan of relatieproblemen.
Wanneer je een stemmingsstoornis hebt, is het alsof je hersenen en lichaam constant in een gevecht zijn. Je hersenen produceren soms te weinig of juist te veel van bepaalde neurotransmitters zoals serotonine en dopamine, waardoor je emoties en energieniveau uit balans raken. Tegelijkertijd raakt ook je autonome zenuwstelsel, dat de automatische functies van je lichaam regelt, overbelast. Dit kan leiden tot slapeloosheid, vermoeidheid, hartkloppingen of spierspanning.
Het goede nieuws is dat er effectieve behandelingen bestaan. Psychologen, therapeuten en counselors hebben verschillende bewezen therapievormen ontwikkeld die je kunnen helpen om je stemming te stabiliseren, negatieve patronen te doorbreken en beter om te gaan met stress. Denk hierbij aan cognitieve gedragstherapie, interpersoonlijke therapie, schematherapie, mindfulness-based cognitive therapy en psychodynamische therapie. Iedere therapie richt zich op een ander aspect van je emoties, gedrag of gedachten, zodat je stap voor stap meer grip krijgt op je leven.
In dit verhaal nemen we je mee in de wereld van stemmingsstoornissen. We kijken naar hoe ze ontstaan, wat er in je hersenen gebeurt, welke signalen je kunt herkennen, hoe je lichaam reageert en welke rol psychologen en therapeuten kunnen spelen bij herstel. Zo krijg je een volledig beeld van deze aandoeningen en hoe jij, met de juiste begeleiding, je balans weer kunt vinden.
Gevoel
Somberheid, leeg, hopeloos, prikkelbaar, lusteloos, angstig, verdrietig, moe, rusteloos, onrustig.
Cijfers
Ongeveer 28% van de Nederlandse volwassenen heeft ooit een stemmingsstoornis ervaren. Jaarlijks ervaart 9% een depressieve episode.
Symptomen
Somber, lusteloos, slaapproblemen, vermoeid, schuldgevoel, concentratieproblemen, verlies interesse, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, gedachten aan de dood.
Oorzaken en/of Gevolg
Genetische aanleg, stress, trauma, hersenchemie met als gevolg sociale isolatie, lichamelijke klachten, risico op hartziekten.
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van StemmingsstoornissenĀ
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Stel je voor: je wordt wakker en voelt je meteen somber, moe of angstig, zonder dat je precies weet waarom. Of je bent juist ongewoon opgewekt, energiek en prikkelbaar, alsof je de wereld aankan. Wanneer deze extreme stemmingen langere tijd aanhouden en je dagelijkse functioneren beĆÆnvloeden, kan er sprake zijn van een stemmingsstoornis.
De meest voorkomende zijn depressieve stoornissen en bipolaire stoornissen. Bij een depressie voel je je vaak somber, lusteloos en heb je moeite om plezier te ervaren in dingen die je normaal leuk vindt. Bij een bipolaire stoornis wisselen periodes van depressie zich af met periodes van manie, waarin je ongewoon energiek, spraakzaam of impulsief kunt zijn.
Het ontstaan van een stemmingsstoornis is vaak het gevolg van een complexe mix van factoren. Genetica speelt een rol: mensen met familieleden die een stemmingsstoornis hebben, lopen een verhoogd risico. Maar ook omgevingsfactoren zijn belangrijk. Langdurige stress, verlieservaringen, trauma of een gebrek aan sociale steun kunnen een rol spelen.
Daarnaast is de chemie in je hersenen cruciaal. Neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en noradrenaline zorgen voor een balans in je stemming, maar bij stemmingsstoornissen werkt dit systeem vaak niet optimaal. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de prefrontale cortex, betrokken bij besluitvorming en emotie-regulatie, minder actief kan zijn bij mensen met depressie. Bij bipolaire stoornissen lijkt er een verhoogde activiteit in het limbisch systeem, het deel van de hersenen dat emoties verwerkt (bron).
Wanneer je een stemmingsstoornis hebt, merk je vaak dat er iets verandert in hoe je je voelt, hoe je reageert en hoe je lichaam functioneert. Bij een depressie kun je bijvoorbeeld langere tijd een somber of leeg gevoel ervaren, alsof er een zware deken over je gemoed ligt. Dingen die je vroeger plezier gaven, lijken ineens zinloos, en dagelijkse activiteiten zoals werken, sporten of sociale contacten kosten je veel moeite. Je merkt dat je energie langzaam verdwijnt en dat je continu moe bent, zelfs na een nacht goed slapen. Soms slaap je juist veel te veel, soms helemaal niet. Ook je eetlust kan veranderen; je kunt afvallen zonder reden of juist aankomen. Gedachten aan schuld of waardeloosheid kunnen je blijven achtervolgen, en het kan steeds moeilijker worden om je te concentreren. In de zwaarste gevallen sluipen ook gedachten aan de dood of zelfs aan zelfmoord je hoofd binnen.
Bij een bipolaire stoornis herken je naast deze depressieve periodes ook momenten waarin je stemming plotseling extreem kan stijgen. Je voelt je dan misschien euforisch of juist snel geĆÆrriteerd, alsof je emoties alle kanten op schieten. Je hebt nauwelijks behoefte aan slaap, terwijl je energie lijkt te stromen alsof je alles tegelijk kunt doen. Je gedachten schieten sneller door je hoofd, en je merkt dat je sneller praat dan normaal. Dit kan ervoor zorgen dat je impulsen moeilijk onder controle houdt en risicovoller gedrag vertoont, zoals geld uitgeven of dingen doen zonder erbij stil te staan. Vaak voel je je dan overmatig zelfverzekerd, alsof je alles aankunt, terwijl je eigenlijk je grenzen overschrijdt.
Deze veranderingen in emoties, gedrag en lichamelijke gesteldheid maken stemmingsstoornissen zo ingrijpend. Ze beĆÆnvloeden niet alleen hoe je je voelt, maar ook hoe je functioneert in je dagelijkse leven, en het kan voelen alsof je jezelf langzaam kwijt raakt.
Wanneer vormt het een probleem?
Je merkt dat een stemmingsstoornis pas echt een probleem wordt wanneer de veranderingen in je gevoelens, gedachten en gedrag je dagelijks functioneren beĆÆnvloeden. Misschien kost het je moeite om ās ochtends uit bed te komen, of merk je dat je werk, studie of sociale verplichtingen steeds moeilijker vol te houden zijn. Wat vroeger vanzelfsprekend was, zoals contact met vrienden of familie onderhouden, voelt nu zwaar of zelfs onmogelijk.
Langdurige stemmingsproblemen kunnen ook lichamelijke gevolgen hebben. Slaapproblemen, vermoeidheid, gespannen spieren of een verstoorde eetlust zijn veelvoorkomend. Omdat je lichaam constant in een staat van stress verkeert, loop je bovendien meer risico op gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten.
Daarnaast merk je dat je relaties onder druk komen te staan. Mensen om je heen begrijpen soms niet wat je doormaakt, waardoor je je eenzaam of onbegrepen voelt. Als je geen hulp zoekt, kan dit leiden tot sociale isolatie en een steeds zwaarder gevoel van hopeloosheid.
Kortom: een stemmingsstoornis vormt een probleem wanneer je leven erdoor wordt verstoord op werk, school, in relaties of lichamelijk en je het gevoel hebt dat je er zelf niet meer uitkomt.
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
De gevolgen van een stemmingsstoornis zijn vaak ingrijpend en beĆÆnvloeden zowel je geest als je lichaam. Je merkt dat je moeilijk slaapt, te veel of te weinig eet, en dat je spieren gespannen zijn of pijn doen. Je energie is laag, waardoor eenvoudige taken al zwaar voelen en je dagelijks leven moeizaam verloopt.
Ook je sociale leven krijgt te maken met de impact. Vrienden en familie begrijpen soms niet wat je doormaakt, waardoor je je eenzaam of onbegrepen voelt. Je kunt contacten vermijden en langzaam steeds meer geĆÆsoleerd raken.
Wanneer stemmingsproblemen langdurig onbehandeld blijven, kunnen de gevolgen ernstiger worden. Niet alleen neemt je kwaliteit van leven af, maar ook kunnen gedachten aan de dood of zelfmoord opkomen. Het is daarom belangrijk om tijdig hulp te zoeken en niet te wachten tot de situatie escaleert (bron).
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Wanneer je merkt dat je stemming je leven beĆÆnvloedt, kan het overweldigend voelen om er alleen mee om te gaan. Gelukkig hoef je dat niet. Een psycholoog, therapeut of counselor kan je ondersteunen en begeleiden bij het vinden van manieren om beter met je emoties om te gaan. Samen kijken jullie naar wat er in jouw situatie speelt en welke aanpak het beste bij jou past.
Er zijn verschillende therapievormen die bewezen effectief zijn bij stemmingsstoornissen. Cognitieve gedragstherapie (CGT) helpt je bijvoorbeeld om negatieve denkpatronen te herkennen en stap voor stap te veranderen. Zo leer je gedachten die je somber of angstig maken om te buigen naar meer realistische en helpende perspectieven. Bij interpersoonlijke therapie (IPT) ligt de focus juist op je relaties en sociale vaardigheden, zodat je beter leert omgaan met conflicten, verlies of veranderingen in je sociale omgeving.
Psychodynamische therapie helpt je om onbewuste conflicten en patronen te begrijpen die van invloed zijn op je stemming. Bij Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) leer je aandachtig te zijn in het moment en je bewust te worden van je gedachten zonder erin verstrikt te raken, wat helpt terugval te voorkomen. Schematherapie richt zich op diepgewortelde patronen die vaak al in je jeugd zijn ontstaan en nog steeds invloed hebben op je gevoelens en gedrag.
Stemmingsstoornissen zijn complexe en ingrijpende aandoeningen die je leven op vele vlakken beĆÆnvloeden. Gelukkig is er hulp beschikbaar. Met therapie, begeleiding en inzicht in je eigen lichaam en geest kun je leren omgaan met je emoties, je dagelijkse functioneren verbeteren en je kwaliteit van leven terugvinden. Bij TherapieVergoed.nl helpen we je bij het vinden van de juiste behandelmethode en gespecialiseerde therapeuten die bij jou passen. Samen werken we aan een stabiele stemming, betere relaties en een herwonnen balans in je leven.
Samen met je behandelaar stel je een behandelplan op dat past bij jouw behoeften en doelen. Door te oefenen, te reflecteren en nieuwe inzichten toe te passen, leer je niet alleen beter omgaan met je stemmingsproblemen, maar ook meer grip te krijgen op je leven en emoties. Zo wordt het mogelijk om stap voor stap een stabielere en meer evenwichtige gemoedstoestand te bereiken.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Extra info
Extra infoā
Wanneer je een stemmingsstoornis hebt, merk je dat je emoties en gedachten niet altijd stabiel zijn. Dit heeft alles te maken met wat er in je hersenen gebeurt. Bepaalde gebieden werken anders dan bij iemand zonder stemmingsproblemen. Zo kan de prefrontale cortex, het deel van je hersenen dat helpt bij het maken van keuzes en het reguleren van emoties, minder actief zijn. Hierdoor kan het moeilijker zijn om je gevoelens te beheersen of stressvolle situaties rationeel te benaderen. Tegelijkertijd kan het limbisch systeem, dat je emoties en beloningsgevoelens verwerkt, juist overactief zijn. Dit betekent dat je stemmingen sneller opvlammen of sterker voelen dan normaal.
Daarnaast is de chemie in je hersenen vaak uit balans. Neurotransmitters zoals serotonine, dopamine en noradrenaline sturen signalen tussen hersencellen en bepalen mede hoe je je voelt en hoeveel energie je hebt. Wanneer deze stoffen verstoord zijn, kan het voelen alsof je emoties alle kanten op schieten, je energieniveau fluctueert of dat plezier en motivatie ver te zoeken zijn (bron).
Naast veranderingen in je hersenen, heeft een stemmingsstoornis ook invloed op je autonome zenuwstelsel. Dit is het deel van je lichaam dat onbewust je hartslag, ademhaling, spijsvertering en bloeddruk regelt. Wanneer dit systeem overbelast raakt, kan je lichaam constant in een staat van alertheid staan. Je hart klopt sneller, spieren voelen gespannen, je bent sneller moe en slapen wordt lastig. Soms ervaar je ook fysieke klachten zoals maagpijn of hoofdpijn zonder duidelijke oorzaak.
Het goede nieuws is dat je dit systeem kunt beĆÆnvloeden. Ontspanningstechnieken, ademhalingsoefeningen en mindfulness helpen om je zenuwstelsel tot rust te brengen. Door bewust even stil te staan, diep adem te halen en je aandacht op het moment te richten, kun je de fysieke spanning verminderen. Dit helpt niet alleen je lichaam, maar heeft ook een positief effect op je stemming en emotionele balans. Met de juiste begeleiding en oefening kun je leren hoe je je lichaam en geest beter in harmonie brengt.
Ā
Vanuit de GGZ
Een stemmingsstoornis is een psychische aandoening waarbij de gemoedstoestand langdurig verstoord is, zoals bij depressie of bipolaire stoornis. Binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) in Nederland wordt de diagnose van een stemmingsstoornis gesteld aan de hand van de criteria uit de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Dit handboek wordt internationaal gebruikt door psychiaters en psychologen om psychische aandoeningen te classificeren en diagnosticeren. Tijdens het diagnostisch proces in de GGZ wordt er gekeken naar de duur, ernst en impact van de symptomen op het dagelijks functioneren van de cliƫnt. Pas wanneer aan een vastgesteld aantal criteria wordt voldaan, kan er officieel sprake zijn van een stemmingsstoornis volgens de DSM. Deze diagnose vormt vervolgens de basis voor het behandelplan, dat bijvoorbeeld kan bestaan uit psychotherapie, medicatie of een combinatie van beide.
