Emotieregulatie
Emoties vormen de kern van hoe jij de wereld beleeft. Ze geven richting aan je gedrag, beĆÆnvloeden je relaties en bepalen hoe je reageert in stressvolle situaties. Maar wat als die emoties je overspoelen, of juist ver van je af lijken te staan? Wat als je voortdurend moeite hebt om je gevoelens te begrijpen, toe te laten of te reguleren?
Mensen met problemen in emotieregulatie ervaren vaak innerlijke chaos, relationele spanningen en een gevoel van controleverlies. Ze reageren heftiger dan gewenst, raken snel uitgeput of trekken zich juist volledig terug. Volgens onderzoek van Gross & Jazaieri (2014) zijn verstoringen in emotieregulatie een kerncomponent bij diverse psychische stoornissen, waaronder angststoornissen, depressie, borderline persoonlijkheidsstoornis en PTSS.
Gevoel
Verward, overspoeld, onbegrijpelijk, schaamtevol, machteloos, gespannen, onveilig, afstandelijk, explosief, uitgeput.
Cijfers
Uit een grote studie van Aldao et al. (2010) blijkt dat dysfunctionele emotieregulatie voorkomt bij meer dan 60% van mensen met psychische klachten. In Nederland wordt het steeds vaker herkend als onderliggend mechanisme bij therapietrajecten binnen de GGZ (Trimbos-instituut, 2022).
Symptomen
O.a. heftige stemmingswisselingen Snel overprikkeld of overstuur zijn Moeite met het uiten of herkennen van gevoelens.
Oorzaken en/of Gevolg
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van Emotieregulatie
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Emotieregulatie verwijst naar het vermogen om gevoelens op een flexibele, gezonde manier te ervaren, te uiten en te sturen. Als je dit vermogen onvoldoende ontwikkeld hebt of als het verstoord is, kun je overvallen worden door intense emoties, moeilijk kalmeren, of juist āafgeslotenā raken van je gevoelens.
Er zijn grofweg drie soorten verstoringen:
- Overregulatie: je onderdrukt emoties en voelt je vervreemd.
- Onderregulatie: je raakt overspoeld en verliest controle.
- Ontregeling door trauma: het zenuwstelsel staat permanent in stressmodus.
Oorzaken:
- Vroege hechtingsproblemen (Fonagy & Target, 2002)
- Traumatische ervaringen of langdurige stress
- Neurobiologische kwetsbaarheid (bijv. verhoogde amygdala-activiteit)
- Opvoeding waarin emoties niet benoemd of geaccepteerd werden
Wat gebeurt er in je hersenen?
Neuroimaging-onderzoek toont aan dat bij verstoorde emotieregulatie de prefrontale cortex (verantwoordelijk voor zelfcontrole) minder goed samenwerkt met de amygdala, het hersengebied dat emoties signaleert. Hierdoor is je brein sneller gealarmeerd en moeilijker te kalmeren (Ochsner et al., 2012).
En het autonoom zenuwstelsel?
Bij chronische disregulatie is het sympathisch zenuwstelsel vaak overactief. Dit zorgt voor een constante staat van vecht- of vluchtreactie, met symptomen zoals hartkloppingen, zweten, spanning en alertheid. De ventrale vagus, die normaal helpt te ontspannen, wordt minder actief. Gevolg: je raakt sneller uitgeput en minder sociaal afgestemd (Porges, 2011).
Symptomen:
- Heftige stemmingswisselingen
- Snel overprikkeld of overstuur zijn
- Moeite met het uiten of herkennen van gevoelens
- Impulsief gedrag of woede-uitbarstingen
- Lichamelijke klachten zonder medische oorzaak
- Gevoelens van leegte of vervreemding
Wanneer vormt het een probleem?
Iedereen heeft wel eens moeite met zijn emoties. Het wordt pas problematisch als deze moeite jou belemmert in je dagelijkse leven, relaties of werk. Wanneer je het gevoel hebt constant te veel of juist te weinig te voelen, is dat een duidelijk signaal. Ook als je emoties je aanzetten tot impulsief of destructief gedrag (bijvoorbeeld eetbuien, zelfbeschadiging of conflicten), is er sprake van een verstoorde balans.
Voorbeelden van problematische situaties:
- Je barst in tranen uit op je werk bij kritiek.
- Je trekt je terug van vrienden omdat je je āte veelā voelt.
- Je weet niet of je verdrietig bent of boos, of voelt niets.
- Je slaapt slecht door spanningen die je niet kunt plaatsen.
Je functioneren wordt steeds meer beĆÆnvloed door emoties die je niet onder controle hebt, wat je gevoel van eigen regie ondermijnt. Daardoor loop je risico op secundaire klachten zoals angststoornissen, burn-out of somatische spanningsklachten.
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Verstoorde emotieregulatie kan op meerdere levensgebieden leiden tot ernstige beperkingen. Het belemmert je persoonlijke groei, tast je zelfbeeld aan en heeft invloed op hoe je in contact staat met anderen.
Mogelijke gevolgen:
- Verlies van sociale relaties of conflicten in je gezin
- Negatief zelfbeeld en gevoel van falen
- Zelfmedicatie via alcohol, middelen of eetgedrag
- Werkproblemen of langdurig ziekteverzuim
- Risico op chronische stress, depressie of suĆÆcidaliteit
Bij jongeren vergroot het de kans op schooluitval of grensoverschrijdend gedrag. Bij volwassenen is er een verhoogd risico op burn-out en relatieproblemen. Wie emoties niet kan reguleren, kan zich ook moeilijker hechten, wat langdurige eenzaamheid en onzekerheid in de hand werkt.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Het goede nieuws: emotieregulatie is te leren. Therapie kan je helpen om inzicht te krijgen in je emoties, lichaamssignalen en gedragspatronen. Je leert emoties herkennen, verdragen en op constructieve wijze uiten. De meeste mensen merken na behandeling niet alleen verbetering in hun stemming, maar ook in relaties, werkplezier en zelfvertrouwen.
Effectieve therapievormen:
-
Dialectische gedragstherapie (DGT)
Specifiek ontwikkeld voor mensen met ernstige emotieregulatieproblemen, zoals bij borderline. Je leert emoties erkennen, reguleren en impulsen beheersen. DGT richt zich op vaardigheden zoals distress-tolerantie en intermenselijke effectiviteit. -
Somatic Experiencing
Volgens dr. Peter Levine speelt het lichaam een centrale rol in hoe we emoties reguleren. Somatic Experience helpt je om spanning in het zenuwstelsel los te laten en trauma op een veilige manier te verwerken. Je leert via lichaamssensaties je emotionele veerkracht te vergroten. -
Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
ACT helpt je om ruimte te maken voor moeilijke emoties, zonder erin meegezogen te worden. Je ontwikkelt psychologische flexibiliteit en leert leven naar je waarden, in plaats van je emoties te vermijden of te onderdrukken. -
Voice Dialogue
Je onderzoekt welke āinnerlijke stemmenā (zoals de perfectionist, de pleaser, het kwetsbare kind) jouw emoties beĆÆnvloeden. Door deze stemmen beter te leren kennen, krijg je meer innerlijke rust en keuzevrijheid in je gedrag. Lees hier meer. -
EMDR (bij trauma-gerelateerde disregulatie)
Als je emotieregulatieproblemen voortkomen uit een schokkende ervaring, kan EMDR helpen om de emotionele lading daarvan te verminderen. Hierdoor neemt de intensiteit van je gevoelens af en kun je beter reguleren.
Individuele begeleiding of groepstherapie?
Beide zijn mogelijk. Groepstherapie biedt herkenning en gedeelde ervaring, wat de sociale regulatie versterkt. Individuele sessies geven ruimte voor dieper zelfonderzoek en maatwerk.
