Gezondheidsangst (hypochondrie)
Je voelt een steek, een pijntje, of misschien een lichte duizeling en onmiddellijk gaat je hoofd in overdrive. “Wat als dit iets ernstigs is?” Je googelt symptomen, maakt misschien weer een afspraak bij de huisarts, en hoewel je gerustgesteld wordt, zakt de angst maar kort weg. Gezondheidsangst, ook wel hypochondrie genoemd, gaat niet simpelweg over bezorgdheid. Het is een voortdurende staat van alertheid op mogelijke ziekte, die veel energie kost en je levenskwaliteit aantast.
Gevoel
Constant bezorgd over je gezondheid, zelfs zonder medische aanleiding.
Cijfers
Uit onderzoek van de Universiteit van Groningen (2019) blijkt dat 4 tot 6% van de Nederlanders last heeft van gezondheidsangst. Volgens de DSM-5 wordt hypochondrie nu vaak aangeduid als illness anxiety disorder. Internationale cijfers van de WHO tonen vergelijkbare percentages, waarbij de klachten vaak jarenlang aanwezig blijven zonder hulp.
Symptomen
Terugkerende angst om ernstig ziek te zijn, veel medische controles, overmatig lichaamsscan-gedrag.
Oorzaken en/of Gevolg
Angststoornis met oorsprong in stress, trauma of verlies, leidend tot beperkingen in dagelijks functioneren.
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van Gezondheidsangst (hypochondrie)
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Gezondheidsangst is een psychologische aandoening waarbij je overmatige en aanhoudende angst hebt om ernstig ziek te zijn. Vaak ervaar je lichamelijke sensaties intenser en interpreteer je ze sneller als teken van ziekte. In je hersenen speelt vooral de amygdala een rol: dit angstcentrum staat ‘op scherp’, waardoor signalen uit je lichaam sneller als bedreigend worden geïnterpreteerd. Tegelijkertijd werkt de prefrontale cortex, die normaal gesproken irrationele angsten kan remmen, minder effectief.
Mogelijke oorzaken zijn:
- Persoonlijke ervaringen: bijvoorbeeld als je zelf of iemand in je omgeving ernstig ziek is geweest.
- Opvoeding: overmatige zorg of angst voor ziekte in het gezin.
- Stress of trauma: volgens traumadeskundige Gabor Maté kan onopgeloste stress zich uiten in lichamelijke hyperalertheid.
Symptomen zijn onder andere:
- Vaak lichamelijke klachten checken.
- Veelvuldig medisch onderzoek vragen zonder duidelijke diagnose.
- Vermijden van situaties uit angst voor ziekte (zoals reizen of sociale bijeenkomsten).
Wanneer vormt het een probleem?
Iedereen maakt zich wel eens zorgen over zijn gezondheid. Het wordt problematisch wanneer die zorgen je dagelijks functioneren beperken, bijvoorbeeld doordat je sociale contacten mijdt, vaak ziekmeldt of constant bezig bent met medische informatie opzoeken. Gezondheidsangst kan leiden tot een vicieuze cirkel: je angst veroorzaakt lichamelijke spanning, wat weer nieuwe symptomen oplevert die de angst versterken.
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
De gevolgen zijn ingrijpend:
- Psychisch: constante onrust, angststoornissen, depressieve gevoelens.
- Fysiek: gespannen spieren, vermoeidheid, verhoogde hartslag, verstoorde ademhaling.
- Sociaal: relaties kunnen onder druk staan door je aanhoudende zorgen en herhaalde medische consulten.
Neurowetenschappelijk onderzoek (Paulus & Stein, 2010) toont aan dat bij gezondheidsangst het autonome zenuwstelsel in een langdurige staat van hyperactivatie verkeert. Je lichaam blijft als het ware in een lichte ‘vecht-of-vlucht’-modus, waardoor echte ontspanning moeilijk is.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Er zijn verschillende bewezen effectieve therapievormen tegen gezondheidsangst:
- Cognitieve gedragstherapie (CGT)
Leert je irrationele gedachten over je gezondheid te herkennen en te vervangen door realistischere gedachten. - Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Helpt je om lichamelijke sensaties te accepteren zonder er direct een ziekteverklaring aan te koppelen. - Mindfulness-based stress reduction (MBSR)
Maakt je bewuster van lichamelijke signalen zonder erover te oordelen of ze te over-analyseren. - Lichaamsgerichte psychotherapie
Werkt met ademhaling, ontspanning en lichaamsbewustzijn om de fysieke spanning bij angst te verminderen. - EMDR-therapie
Kan helpen als gezondheidsangst voortkomt uit een ingrijpende ziekte-ervaring of verlies in het verleden.
Door therapie leer je je gedachten, emoties en lichamelijke reacties beter te begrijpen en te reguleren. Zo kun je je energie weer richten op het leven zelf, in plaats van op de constante angst voor ziekte.
