Werkgerelateerde klachten
Werk hoort energie te geven, je te stimuleren en voldoening te brengen. Maar in de praktijk voelt werk voor velen als een constante energievraat. Je bent voortdurend alert, waakzaam, slaapt minder diep, piekert na werktijd en voelt je binnen een mum van tijd uitgeput. Alsof je nooit meer helemaal oplaat. Deze ervaring valt onder de noemer werkgerelateerde klachten, en omvat een spectrum van psychische vermoeidheid, overbelasting, stressachtige klachten tot burn-out. Volgens recente cijfers uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden ervaart maar liefst 20,1 % van de werknemers werkgerelateerde burn-outklachten, verspreid over alle leeftijden en sectoren (RIVM).
Werkgerelateerde klachten zijn geen kleine kwestie. Ze leiden tot langdurig verzuim: zo ligt het verzuim door psychische klachten gemiddeld op bijna 57 dagen per geval. Goed voor 8 % van het totale verzuimvolume volgens het Trimbos-instituut. Daarnaast rapporteert bijna één op de vijf werknemers (17-21 %) psychische vermoeidheid door werk, emotionele uitputting, het gevoel aan het einde van de werkdag leeg te zijn. Overigens ligt dit percentage bij jonge werknemers nog hoger, vooral in de leeftijdscategorie van 25 tot 34 jaar.
Deze klachten ontstaan niet uit het niets. Vaak speelt een combinatie van hoge taakeisen, beperkte autonomie, een gebrek aan steun of erkenning en zelfs conflicten of onveilige werkcultuur een rol (tno.nl/nlVlaamse Publicaties). Ook internationaal scoort Nederland hoog: meer dan 31 % van de werkenden meldt psychische klachten die gerelateerd zijn aan werk.
Als je hiermee worstelt, lukt het haast niet je werk te doen met de energie en focus die je eigenlijk zou willen. Succesmomenten voelen leeg, je denkt vooral aan hoe vermoeiend het is. Je neemt jezelf voor het de volgende dag beter te doen… maar het herhaalt zich. Dat is een gevaarlijke neerwaartse spiraal.
Gevoel
Emotioneel uitgeput, constant spanning, geen energie, eindeloze stress.
Cijfers
20% werknemers ervaart burn-outklachten—bron: CBS/TNO 2024.
Symptomen
Emotionele uitputting, concentratieverlies, piekeren, slaapproblemen, besluiteloosheid, fysieke spanning.
Oorzaken en/of Gevolg
Hoge werkdruk, weinig autonomie → burn-out, verzuim, mentale uitputting.
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van Werkgerelateerde klachten
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Werkgerelateerde klachten zijn een verzamelnaam voor fysieke, emotionele en psychische signalen die ontstaan door je werk of de omstandigheden daaromheen. Ze variëren van lichte vermoeidheid en stress tot ernstige burn-outklachten of zelfs depressieve gevoelens.
Het gaat vaak om een sluimerend proces. Je merkt bijvoorbeeld dat je steeds langer nodig hebt om te herstellen na een werkdag, dat je concentratie afneemt of dat je ‘s avonds emotioneel uitgeput bent. Soms lijken er geen duidelijke fysieke oorzaken te zijn, maar je voelt toch een continue druk, alsof je nooit meer helemaal oplaat.
Deze klachten zijn niet alleen een signaal van overbelasting, maar ook een waarschuwing dat er iets in je werk of de balans tussen werk en herstel niet meer klopt. Ze komen voor in alle sectoren, functies en leeftijdsgroepen. Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden geeft ruim 20% van de werknemers in Nederland aan dat zij last hebben van werkgerelateerde burn-outklachten.
Hoe kunnen werkgerelateerde klachten ontstaan?
1. Hoge werkdruk en zware taakeisen
Wanneer je structureel te veel werk moet verzetten in te weinig tijd, of taken krijgt die te complex of te veelomvattend zijn, raakt je stresssysteem overbelast. Je lichaam maakt continu stresshormonen aan, wat op korte termijn prestaties kan verhogen, maar op de lange termijn leidt tot uitputting en serieuze klachten (TNO).
2. Gebrek aan autonomie
Wanneer je weinig zeggenschap hebt over je taken, je planning of je manier van werken, ervaar je een verlies van controle. Dat gevoel van machteloosheid is één van de sterkste voorspellers van werkstress en burn-outklachten.
3. Onvoldoende sociale steun en erkenning
In een werkomgeving waar fouten maken niet bespreekbaar is, of waar successen niet worden erkend, voel je je sneller geïsoleerd en onveilig. Dat gebrek aan steun verhoogt de druk en kan ervoor zorgen dat klachten zich sneller opstapelen.
4. Persoonlijke factoren
Niet alleen de omgeving, maar ook je eigen karakter kan een rol spelen. Ben je perfectionistisch ingesteld, stel je onrealistisch hoge eisen aan jezelf of vind je het lastig om “nee” te zeggen? Dan loop je een groter risico op stress en overbelasting.
5. Neurobiologische processen
Bij langdurige stress blijft je brein in de “alarmstand”. De HPA-as (het systeem dat stresshormonen reguleert) blijft overactief, waardoor er continu cortisol en adrenaline vrijkomt. Dit heeft effect op je autonome zenuwstelsel: je hartslag blijft hoog, spieren staan gespannen en je spijsvertering kan ontregeld raken. Op de lange termijn kan dit leiden tot klachten als hartkloppingen, slaapproblemen en zelfs een verzwakt immuunsysteem.
Wat zijn de symptomen van werkgerelateerde klachten?
Werkgerelateerde klachten uiten zich op verschillende niveaus: emotioneel, cognitief, lichamelijk en gedragsmatig. Enkele veelvoorkomende signalen:
Emotioneel en psychisch
- Gevoelens van emotionele uitputting
- Prikkelbaarheid of kort lontje
- Gevoel van machteloosheid of opgejaagd zijn
- Somberheid of apathie
- Toegenomen piekergedachten
Fysiek
- Aanhoudende vermoeidheid, zelfs na een nacht slapen
- Spanning in nek, schouders of rug
- Hoofdpijn of migraine
- Hartkloppingen of druk op de borst
- Maag- of darmklachten
- Verlaagde weerstand
Cognitief en gedragsmatig
- Concentratieproblemen en vergeetachtigheid
- Uitstelgedrag of moeite om prioriteiten te stellen
- Minder plezier in taken die je eerst leuk vond
- Terugtrekken uit sociale contacten of overlegmomenten
- Het gevoel dat je alleen nog maar “overleeft” op je werk
Wanneer vormt het een probleem?
Iedereen ervaart wel eens stress door werk, maar werkgerelateerde klachten worden een probleem als:
- Je prestaties zichtbaar dalen. Je maakt fouten, vergeet afspraken of haalt deadlines niet meer.
- Je herstelvermogen verdwijnt. Zelfs na een weekend of vakantie voel je je niet opgeladen.
- Je verzuimt langdurig. Bij psychische klachten door werkverzuim duurt het herstel gemiddeld 57 dagen per verzuimperiode (Trimbos-instituut).
- De klachten verergeren. Stresssignalen houden langer dan enkele weken aan en worden sterker in intensiteit.
- Je werkplezier verdwijnt. Je vraagt je af of je dit werk überhaupt nog wilt of kunt blijven doen.
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Werkgerelateerde klachten hebben impact op meerdere vlakken van je leven:
Persoonlijke gevolgen
- Angst, onzekerheid en voortdurende onrust
- Gevoelens van falen of tekortschieten
- Emotionele uitputting en verhoogd risico op burn-out
- Somberheid of depressieve klachten
Cognitieve gevolgen
- Slechte focus en concentratie
- Vergeetachtigheid en moeite met plannen
- Cynische gedachten over werk of collega’s
Fysieke gevolgen
- Chronische vermoeidheid die niet verdwijnt met rust
- Slaapproblemen en nachtelijk piekeren
- Spierspanning en hoofdpijn
- Verzwakt immuunsysteem waardoor je sneller ziek wordt
Sociale en professionele gevolgen
- Verminderd functioneren op je werk
- Toenemende conflicten met collega’s of leidinggevenden
- Sociaal isolement door terugtrekking
- Risico op baanverlies of langdurige re-integratie
- Twijfel over je carrièrekeuzes en toekomstperspectief
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Je staat er niet alleen voor; er zijn effectieve, erkende therapievormen die je kunnen helpen:
1. Cognitieve gedragstherapie (CGT)
Je leert je gedachten onder ogen te zien: “Ik moet altijd beschikbaar zijn”, “Ik faal snel.” Je daagt deze uit met realistische, helpende gedachten. Je oefent herstel en grenzen stellen aan je werkbelasting.
2. Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Je leert omgaan met stressvolle gedachten door acceptatie en het richten op persoonlijke waarden. Dit helpt afstand te nemen van piekergedachten en te handelen vanuit wat echt belangrijk is (bijvoorbeeld balans, gezondheid).
3. EMDR
Wordt ingezet als je werkstress voortkomt uit specifieke traumatische of overweldigende ervaringen op je werk zoals conflicten, ongewenst gedrag of faalangst.
4. Mindfulness / Stressmanagement
Adem- en ontspanningstechnieken helpen je stressreacties te reguleren. Je leert signalen van je lichaam herkennen én kalmeren.
5. Groepstherapie of intervisie
Je deelt met anderen wat je meemaakt: herkenning, relativering en praktische tips helpen je realiseren dat je niet alleen bent. Wat anderen doen om grenzen aan te geven, kan jou inspireren.
6. Psycho-educatie & coaching
Je leert over de werking van je brein onder stress en het autonome zenuwstelsel. Met meer kennis kun je ontspanningstechnieken gerichter toepassen en voorkomen dat klachten escaleren.
Casus voorbeeld (kort):
Stel, je bent een ervaren projectmanager, maar je voelt je constant moe en onzeker. Bij CGT leer je je gedachten over “onvoldoende resultaat” uit te dagen met bewijs van succes. In ACT oefen je waarden zoals “gezondheid boven perfectie”. Mindfulness helpt je, na het werk, niet meer elk mailtje als urgente crisis te zien.
