Gebrek aan motivatie
Iedereen heeft weleens een dag zonder energie of zin, maar als gebrek aan motivatie weken of maanden aanhoudt, kan het je leven serieus beïnvloeden. Het voelt alsof de startknop ontbreekt, terwijl de taken zich opstapelen. Soms weet je precies wat je moet doen, maar het lukt gewoon niet om in beweging te komen. Dat kan frustrerend en ontmoedigend zijn en het kan op termijn zelfs je mentale en fysieke gezondheid ondermijnen.
Gevoel
Leeg, futloos, vastgelopen, besluiteloos, weinig zin om te starten.
Cijfers
Volgens de WHO (World Health Organization, 2021) ervaart ongeveer 20% van de volwassenen langdurig motivatieverlies, vaak gekoppeld aan depressie, burn-out of chronische stress. Bron: WHO Mental Health Report 2021.
Symptomen
Geen zin om te beginnen, uitstelgedrag, verminderde energie, lage concentratie, weinig enthousiasme.
Oorzaken en/of Gevolg
Psychisch, neurologisch of omgevingsfactoren; leidt tot stilstand, frustratie, lage eigenwaarde en gemiste kansen.
Lees hier meer over de psychologische hulpvraag en bijhorende klachten van Gebrek aan motivatie
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Wat is het, hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Gebrek aan motivatie is meer dan ‘geen zin hebben’. Het is een toestand waarin je drive, energie en initiatief structureel verlaagd zijn, vaak ondanks dat je weet wat je moet doen of zelfs wíl bereiken.
Wat gebeurt er in de hersenen?
Motivatie wordt sterk beïnvloed door het dopaminesysteem in de hersenen. Bij motivatieverlies is de dopaminebalans vaak verstoord, waardoor de ‘beloningscircuits’ minder geactiveerd worden. Ook kan de activiteit in de prefrontale cortex (verantwoordelijk voor plannen en besluitvorming) verminderd zijn, waardoor het lastiger is om in actie te komen.
Wat gebeurt er in het autonoom zenuwstelsel?
Bij langdurige stress of mentale overbelasting kan het parasympathisch zenuwstelsel (rust- en herstelfunctie) overactief worden, waardoor je lichaam in een soort energiebesparende modus gaat. Dit versterkt gevoelens van futloosheid en apathie.
Hoe kan het ontstaan en wat zijn de symptomen?
Gebrek aan motivatie kan veel oorzaken hebben:
- Psychologisch: depressie, burn-out, angststoornissen, perfectionisme.
- Biologisch: hormonale disbalans, slaapstoornissen, vitaminetekorten.
- Neurologisch: ADHD, ADD, autisme
- Fysiek: Slaaptekort, hormonale problemen, vitaminetekort
- Omgeving: Weinig waardering, hoge werkdruk, eenzijdige taken
- Zingeving: Doelen sluiten niet aan bij je waarden of interesses
Veelvoorkomende symptomen zijn:
- Uitstelgedrag en moeite om te starten
- Weinig energie of enthousiasme
- Snel afgeleid en moeite met concentratie
- Minder interesse in hobby’s en sociale contacten
- Gevoel van zinloosheid
Motivatie is de innerlijke kracht die je aanzet tot actie. Er zijn twee vormen:
- Intrinsieke motivatie: Je doet iets omdat je het waardevol, leuk of betekenisvol vindt.
- Extrinsieke motivatie: Je doet iets omdat het moet, of omdat er een beloning of druk van buitenaf is.
Gebrek aan motivatie kan betekenen dat beide systemen niet goed werken. Je voelt geen drive vanuit jezelf én externe prikkels zetten je niet in beweging.
Wanneer vormt het een probleem?
Het wordt problematisch wanneer het:
- Langer dan enkele weken aanhoudt
- Je dagelijks functioneren verstoort
- Je sociale contacten of werk beïnvloedt
- Gevoelens van hopeloosheid versterkt
- Samenvalt met lichamelijke of emotionele klachten
Wanneer vormt het een probleem?
Wat zijn de vervelende gevolgen ervan?
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Therapie richt zich op inzicht, energiemanagement en gedragsactivatie.
- Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
Helpt negatieve denkpatronen te doorbreken en realistische doelen te stellen. - Gedragsactivatie
Kleine, haalbare acties inplannen om langzaam je energie en motivatie op te bouwen. - Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Richt zich op handelen vanuit je waarden, ook als motivatie ontbreekt. - Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR)
Vermindert stress, vergroot zelfbewustzijn en helpt om in het moment te blijven. - Oplossingsgerichte therapie
Focust op je sterke punten en praktische stappen naar verbetering.
Hoe kan een zorgbehandelaar helpen?
Extra info
Extra info
Motivatieverlies bij ADD, autisme en trauma
ADD – moeite met starten en vasthouden
Bij ADD (Attention Deficit Disorder) is de prikkelverwerking in de hersenen vaak trager of minder intens. Dit kan ertoe leiden dat taken die geen directe spanning of urgentie geven, geen motivatie ‘triggeren’. Het gevolg is uitstelgedrag, moeite om op gang te komen en snel afhaken bij langere projecten. Intrinsieke motivatie werkt vaak wel, maar moet sterk gekoppeld zijn aan persoonlijke interesses of nieuwsgierigheid.
Therapeutische aanpak:
- Structuur en routines inbouwen met hulp van cognitieve gedragstherapie (CGT)
- Taakopdeling in kleine, haalbare stappen
- Werken met beloningssystemen om extrinsieke motivatie te activeren
Autisme – motivatie en overprikkeling
Bij autisme kan motivatieverlies ontstaan door overprikkeling, moeite met verandering of gebrek aan aansluiting tussen de taak en persoonlijke interesses. Als iets buiten het eigen interessegebied valt, kan het voelen als ‘zinloos’ of overweldigend. Bovendien kost het verwerken van sociale en sensorische prikkels veel energie, waardoor er minder energie overblijft voor nieuwe activiteiten.
Therapeutische aanpak:
- Focus op sterke kanten en interesses om intrinsieke motivatie te versterken
- Prikkelreductie in werkomgeving of dagelijks leven
- Psycho-educatie over energiemanagement
Trauma – motivatie blokkeren door overlevingsstand
Bij trauma (zoals PTSS of complex trauma) kan het autonome zenuwstelsel langdurig in een ‘overlevingsmodus’ blijven hangen. De hersenen zijn dan vooral gericht op veiligheid, niet op groei of actie. Hierdoor voelt zelfs het starten van kleine taken zwaar. Activiteiten die eerder voldoening gaven, roepen nu weinig tot geen motivatie op.
Therapeutische aanpak:
- Traumagerichte therapie zoals EMDR of lichaamsgerichte therapie
- Herstellen van een gevoel van veiligheid
- Opbouwen van kleine succeservaringen om dopaminesystemen weer te activeren
